The Concept of Additional Imposition (al-Taklīf al-Zāid) in Muʿtazilite Kalām

Muʿtezile’nin adalet düşüncesi kapsamındaki konulardan biri teklîf konusudur. Allah’ın, kullarına meşakkatli fiiller yüklemesini ve onları yerine getirmelerini istemesini ifade eden kavramı, Allah’ın yönelik adaletini yaratmasındaki hikmeti açıklaması sebebiyle önem arz etmektedir. Bu yüzden konusunda temel olarak karşılığında kula yüceltme faydanın sunulmasına vurgu yapılmaktadır. Nitekim teklîfle Allah kullarına, başka herhangi bir şeyle ulaşmanın mümkün olmadığı sevabı sunmaktadır. İşte bu makale aynı hususa yapan farazî örneklerini Teklîf-i zâid, mükellef için takdir ettiği ömrü sonlandırmayıp teklîfinin sonucunu değiştirecek şekilde kulun ömrünü uzatmasını ilave dönemidir. Muʿtezilî düşüncede teklîf-i zâid konusu temelde kâfir mümin olmak üzere iki ayrı tartışma şeklinde yer almaktadır. Kâfirin zâidi, teklîfi uzatıldığında iman edeceği bilinen kâfirin durumunu, müminin zâidi ise küfre düşeceği durumunu ele Ebû Ali, şayet ölüm vakti geldiğinde öldürülmeseydi uzatılsaydı bilindiğinde, kâfiri yaşatmasının vâcip olduğu kanaatindedir. Onun konudaki dayanağı, teklîfin etmesine lütuf düşüncesidir. Hâşim durumdaki uzatılmasının olmadığını, bilinmesine rağmen öldürülmesinin hasen olacağını söyler. Çünkü Hâşim’e göre zaten kâfire ilk teklîfinde sevaba ulaşma imkânı sunmuştur. Kâfir kötü tercihte bulunduğu sonuca ulaşmıştır sonucu ortamı yeniden sunması olamaz. Ona olmayıp temkîn hükmündedir değildir. Müminin Behşemîler, uzatıldığı takdirde görüşünde hemfikirdirler. Onların görüşünün sebebi, uzatılan ancak ulaşabileceği sevap sunmasıdır. Ancak Hüseynîler olmayacağı görüşündedirler. Zira hak etmiştir durumda onun mefsedet olacaktır. farklı görüşler neticesinde, genel bakıldığında esas kaygının yüklediği yükleme ihtimalinin tüm teklîflerde maslahatına en uygun olan hükmü vermek görülmektedir. Behşemîler daima daha fazla sunmayı ön plana almışlardır. Bununla birlikte Ebu imanla sonuçlanmasını öncelemişler bunun olduğunu düşünmüşlerdir. amacı, ne olursa olsun aksi asla ulaşamayacağı mertebelere fırsatı sunmak için, her da Behşemîler’in görüşlerinin sistemi içerisinde tutarlı söylenmelidir.